Η συμβολή της διεπιστημονικότητας στην ειδική αγωγή
Ο Πλάτωνας (Πολιτεία Ζ, 537c), αμφισβητεί την πρακτική των διακριτών και αυτοτελώς διδασκόμενων μαθημάτων, και επισημαίνει την αναγκαιότητα συσχέτισης των επιμέρους γνώσεων, καθώς η φύση της πραγματικότητας είναι ενιαία. Πολλά «σύνθετα προβλήματα» απαιτούν συνδυασμένες προσπάθειες, τόσο οριζόντια (επιστημόνων διαφορετικών κλάδων, όσο και κάθετα (πολιτικοί, επαγγελματίες…) (Klein, 2004). Η Unesco (1986) για τον όρο «Διεπιστημονικότητα» προτείνει τους συνώνυμους όρους: α) Πολυεπιστημονικότητα, όπου γίνεται μια απλή παράθεση κάθε επιστήμης για ένα πρόβλημα β) Διεπιστημονικότητα όπου ένα συγκεκριμένο πρόβλημα μελετάται συστηματικά και πολύπλευρα, και γ) Δια-επιστημονικότητα, όπου προϋποθέτει και εννοιολογική ενοποίηση μεταξύ των επιστημών.
Στη διεπιστημονική ομάδα συμμετέχουν η οικογένεια και μια ομάδα επαγγελματιών όπως: ειδικός παιδαγωγός, ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός, λογοθεραπευτής, παιδοψυχίατρος, εργοθεραπευτής, που έχουν εκπαιδευτεί στη χρήση διαφορετικών εργαλείων, μεταξύ των οποίων υπάρχει ένας οργανωμένος καταμερισμός εργασίας με έναν συντονιστή της ομάδας, ώστε να γίνεται αξιόπιστη αξιολόγηση και διάγνωση και σχεδιασμός εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος για κάθε μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Τα ωφέλη από τη διεπιστημονική συνεργασία:
- Ο/η μαθητής/τρια αντιμετωπίζεται ολιστικά ως άτομο, αλλά και ως μέλος σε αλληλεπίδραση με τα υποσυστήματα (σχολείο, οικογένεια, γειτονιά, φίλοι, υπηρεσίες)
- Ανταλλαγή εμπειριών, γνώσεων μεταξύ των επαγγελματιών
- Κοινοί στόχοι που στηρίζονται σε συμπληρωματικές δράσεις
- Αποτελεσματικότητα
Στρατηγικές συνεργασίας της διεπιστημονικής ομάδας με τους εκπαιδευτικούς
- Λήψη αποφάσεων με όρους και κριτήρια επαγγελματικού ήθους και πολιτικής παιδαγωγικής παρέμβασης
- Ανάπτυξη κουλτούρας υποστήριξης, αλληλεγγύης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης
- Κανόνες συνεχούς βελτίωσης όπως νέες ιδέες
- Σύνδεση της προσωπικής και ατομικής ανάπτυξης με την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών (Fullan & Hargreaves, 1992)
Στρατηγικές συνεργασίας της διεπιστημονικής ομάδας με τους γονείς
Οι γονείς ως βασικοί πυλώνες της σχολικής κοινότητας πρέπει να υποστηρίζονται, ώστε να έχουν τη δυνατότητα, να συνεργαστούν ισότιμα, στο πλαίσιο του ρόλου τους συμβάλλοντας ισότιμα και πλήρως, στην πρόοδο των μαθητών.
Στρατηγικές συνεργασίας της διεπιστημονικής ομάδας με τους μαθητές
- Καλλιέργεια φιλικών σχέσεων/ εμπιστοσύνης, σεβασμός/ανάδειξη των διαφορετικών φωνών
- Συνεργασία με μαθητικά συμβούλια για σχεδιασμό δράσεων
- Σταθερή και στοχοθετημένη ενδυνάμωση- υποστήριξη χωρίς διακρίσεις
- Αξιοποίηση ενεργητικών μεθόδων εμπλοκής των μαθητών
- Εκπαίδευση στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (αυτοελέγχου, διαπραγμάτευσης, διεκδίκησης, συγκρούσεων, συνεργασίας)
- Ανάπτυξη από κοινού εξωδιδακτικών δραστηριοτήτων
Στρατηγικές συνεργασίας της διεπιστημονικής ομάδας με την κοινότητα (Φορείς, Σύλλογοι, πολίτες…)
- Διασυνδετική εργασία με κομβικούς φορείς της κοινότητας
- Διαμόρφωση δικτύων συνεργασίας- μεικτές ομάδες έργου
- Εργασία γνωριμίας- συνεργασίας εκτός σχολείου
- Αξιοποίηση υλικών και άυλων πόρων της δικτύωσης
- Διαμόρφωση πρωτοκόλλων συνεργασίας
Εμπόδια λειτουργίας της διεπιστημονικής ομάδας (βλ. επίσης Στρογγυλός & Ξανθάκου 2007)
- Η διαφορετική φιλοσοφία στη βασική εκπαίδευση
- Ο διαφορετικός τρόπος σκέψης/αντιλήψεις (Miller, 1999).
- Τα στερεότυπα ρόλων και οι επιδιώξεις
- Ο φόβος, ότι «οι άλλοι» θα μάθουν τη δουλειά μας ή της απώλειας της επαγγελματικής ταυτότητας
- Διαφορές στην ορολογία
- Το απόρρητο των πληροφοριών
- Η έλλειψη χρόνου
- Φυσικοί παράγοντες: μέγεθος ομάδας, τόπος, χρόνος, διάρκεια, καθώς η συνεργασία δεν μπορεί να προχωρήσει από μόνη της
Επιπλέον εμπόδια με την παρουσία αναπηρίας
- Έλλειψη πόρων και προσωπικού για να στελεχωθούν οι ομάδες
- Έλλειψη δομών που να λειτουργούν με μια ολιστική φιλοσοφία
- Ανεπαρκή εκπαίδευση των επαγγελματιών για το διακριτό τους ρόλο στη διεπιστημονική ομάδα
- Έλλειψη ενημέρωσης του κοινού για τη χρησιμότητα των διεπιστημονικών ομάδων
Η συνεκπαίδευση μαθητών με ή δίχως αναπηρία είναι ένα εγχείρημα που απαιτεί τη συναίνεση εκπαιδευτικών, γονέων και πολιτείας. Όσοι εμπλέκονται με την εκπαίδευση οφείλουν να καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια, ώστε να αλλάξει η παρούσα αντίληψη για το στόχο του σχολείου, ενθαρρύνοντας τη συντροφιά με μαθητές που παρουσιάζουν αναπηρία, όχι μόνο στο σχολικό χώρο και χρόνο, αλλά και έξω από αυτόν, ώστε οι μαθητές – αυριανοί πολίτες να γνωρίσουν τον «διαφορετικό Άλλο».
Βιβλιογραφια:
- Μαστοράκη Έλενα, Διεπιστημονική συνεργασία, Πρόγραμμα επιμόρφωσης Επιμορφωτών πολλαπλασιαστών ΥΠΕΠΘ, 2013
- Στρογγυλός & Ξανθάκου, «ΣΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΣΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΝΙΣΑ: ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Σχολείο Ίσο για Παιδιά Άνισα», Αθήνα, 4‐ 6 Μαΐου 2007.
- Σούλης, Σ. Γ. (2002) Παιδαγωγική της Ένταξης. Από το «Σχολείο του Διαχωρισμού» σε Ένα «Σχολείο Για Όλους» (τόμος Α’). Αθήνα: Τυπωθήτω