Η Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού καθιερώθηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ την 1η Νοεμβρίου 2007 και αποφασίστηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, αρχής γενομένης από το 2008. Σκοπός της είναι να ενημερώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τον αυτισμό και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ομαλή ένταξη των αυτιστικών ατόμων στην κοινωνία.

Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη νεύρο-ψυχιατρική διαταραχή, που εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη του ανθρώπου και απομονώνει τον πάσχοντα από τον υπόλοιπο κόσμο. Εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 3 ετών και διαρκεί για όλη τη ζωή. Εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Υπολογίζεται ότι 535.000 άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο πάσχουν από αυτισμό.

Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 150.000 άτομα με αυτισμό. Ο αυτισμός εμφανίζει μεγάλη ποικιλία κλινικής έκφρασης, αποτελώντας ένα φάσμα διαταραχών. Περίπου το 70% των ατόμων με αυτισμό παρουσιάζει ταυτόχρονα διαφορετικής σοβαρότητας νοητική υστέρηση, το 20% νοητικές λειτουργίες σε φυσιολογικό επίπεδο και το υπόλοιπο 10% υψηλό επίπεδο νοητικών δεξιοτήτων. Τις περισσότερες φορές, η διάγνωση ότι ένα παιδί πάσχει από αυτισμό ή διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή αυτιστικού τύπου τίθεται όταν πάει σχολείο ή και αργότερα. Άτομα με αυτισμό μπορεί να διαφέρουν πολύ στη νοημοσύνη και στην ικανότητα ομιλίας, αλλά όλα σχεδόν έχουν μια κυριολεκτική αντίληψη για τον κόσμο και περιορισμένα ενδιαφέροντα, ενώ αδυνατούν να έχουν τις κατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις. Πολλά έχουν ειδικές δεξιότητες, όπως πολύ ισχυρή μνήμη, ενώ λίγα έχουν πολύ υψηλή νοημοσύνη ή «ιδιοφυία» για ορισμένα γνωστικά αντικείμενα, όπως μαθηματικά. Αυτή η ανομοιογένεια και η συνύπαρξη ελλειμμάτων με δεξιότητες κάνουν τον αυτισμό ακόμα πιο δύσκολο να κατανοηθεί και να αντιμετωπιστεί.

Ακολουθούν σχετικά άρθρα…

Δέκα πράγματα που ένα παιδί με αυτισμό θέλει να ξέρεις

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή φάσματος: ούτε δυο παιδιά με αυτισμό δεν είναι εντελώς ίδια. Κάθε παιδί είναι σε διαφορετικό σημείο του φάσματος. Το παιδί ή ενήλικας με αυτισμό έχει ένα μοναδικό σύνολο αναγκών.

Εδώ είναι δέκα πράγματα που κάθε παιδί με αυτισμό θα ήθελε να ξέρεις:

1. Είμαι παιδί.

Ο αυτισμός μου είναι μέρος του ποιος είμαι, όχι όλο αυτό που είμαι. Εσύ είσαι μόνο ένα πράγμα ή μήπως είσαι ένα πρόσωπο με σκέψεις, συναισθήματα, προτιμήσεις, ιδέες, ταλέντα και όνειρα; Είσαι υπέρβαρος, μύωπας ή αδέξιος; Αυτά μπορεί να είναι τα πρώτα πράγματα που βλέπω όταν σε συναντώ, αλλά είσαι περισσότερα από αυτά, έτσι;

Ως ενήλικας, ελέγχεις το πώς ορίζεις τον εαυτό σου. Αν θέλεις να ξεχωρίσεις ένα χαρακτηριστικό, μπορείς να το γνωστοποιήσεις. Ως παιδί, ακόμα αναπτύσσομαι. Ούτε εσύ ούτε εγώ ακόμα γνωρίζουμε για το τι είμαι ικανός. Αν πιστεύεις ότι είμαι μόνο ένα πράγμα, κινδυνεύεις να δημιουργήσεις μια προσδοκία που μπορεί να είναι πολύ χαμηλή. Και αν νιώθω ότι εσύ δεν πιστεύεις «μπορεί να το κάνει», η φυσική μου αντίδραση θα είναι, «γιατί να προσπαθήσω;».

2. Οι αισθήσεις μου δεν είναι συγχρονισμένες.

Αυτό σημαίνει ότι καθημερινές εικόνες, ήχοι, μυρωδιές και αγγίγματα, που πιθανόν ούτε καν παρατηρείς, μπορεί να μου δημιουργούν άμεσα πόνο. Συχνά νιώθω το περιβάλλον μου εχθρικό. Μπορεί να δείχνω αποσυρμένος ή οξύθυμος ή κακός προς εσένα, αλλά προσπαθώ απλά να υπερασπιστώ τον εαυτό μου. Γι’ αυτό, μια απλή βόλτα στο παντοπωλείο μπορεί να με ταράξει.

Η ακοή μου μπορεί να είναι υπερευαίσθητη. Ντουζίνες ανθρώπων φλυαρούν την ίδια στιγμή. Από το μεγάφωνο ακούγεται η σημερινή σπεσιαλιτέ. Η μουσική ακούγεται δυνατά από το ηχοσύστημα. Οι μετρητές κάνουν μπιπ, ο καφεκόπτης κάνει θόρυβο. Ο κόπτης του κρέατος στριγγλίζει, τα μωρά κλαίνε, τα καροτσάκια τρίζουν, η λάμπα φθορίου βουίζει.

Η όσφρησή μου μπορεί να είναι πολύ οξυμένη. Τα ψάρια στον πάγκο των κρεάτων δεν είναι πολύ φρέσκα, ο τύπος που στέκεται μπροστά δεν έχει κάνει μπάνιο σήμερα, το μαγαζί μοιράζει δείγματα λουκάνικων, το μωρό στην ουρά μπροστά μας έχει λερωμένη πάνα, στο διάδρομο 3 σφουγγαρίζουν τις πίκλες με αμμωνία. Μου έρχεται να κάνω εμετό.

Και υπάρχουν πολλά που ενοχλούν τα μάτια μου! Το φως της λάμπας φθορίου δεν είναι μόνο πολύ φωτεινό, αλλά τρεμοπαίζει. Ο χώρος μοιάζει να κινείται. Το παλλόμενο φως πέφτει πάνω σε όλα τα πράγματα και παραμορφώνει αυτά που βλέπω. Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα για μένα για να μπορέσω να συγκεντρωθώ, περιστρεφόμενοι ανεμιστήρες στο ταβάνι, τόσα πολλά σώματα σε διαρκή κίνηση. Όλο αυτό επηρεάζει το πώς νιώθω, απλά και μόνο στεκόμενος εκεί και τώρα δεν μπορώ να προσδιορίζω τη θέση μου στο χώρο.

3. Ξεχώρισε το «δε θα…» (=επιλέγω να μην…) από το «δεν μπορώ να…» (δεν είμαι ικανός να…).

Δεν είναι ότι δεν ακούω τις οδηγίες. Είναι ότι δε σε καταλαβαίνω. Όταν με φωνάζεις από την άκρη του δωματίου, ακούω «*&^%$#@, Δημήτρη. #$%^*&^%$&*». Αντί για αυτό, έλα προς το μέρος μου, τράβηξε την προσοχή μου και μίλα μου με απλά λόγια: «Δημήτρη, άσε το βιβλίο σου στο γραφείο. Είναι ώρα να πας για μεσημεριανό». Αυτό μου λέει τι θέλεις να κάνω και τι πρόκειται να συμβεί. Τώρα, είναι πολύ πιο εύκολο για μένα να συνεργαστώ.

4. Σκέφτομαι συγκεκριμένα. Ερμηνεύω τη γλώσσα κυριολεκτικά.

Με μπερδεύεις όταν λες «θα φας τα μούτρα σου!», ενώ εννοείς «σταμάτα να τρέχεις». Μη μου λες «ξεκόλλα από το Γιώργο», όταν δεν υπάρχει πουθενά κόλλα και εννοείς «σεβάσου τον προσωπικό χώρο του φίλου σου». Όταν λες «ρίχνει καρεκλοπόδαρα», φοβάμαι να βγω έξω, μήπως με χτυπήσει κανένα πόδι καρέκλας. Πες μου «έξω βρέχει δυνατά». Τα χάνω με τους ιδιωματισμούς, τα λογοπαίγνια, τις μεταφορές, τους υπαινιγμούς και τον σαρκασμό.

5. Άκου όλους τους τρόπους με τους οποίους προσπαθώ να επικοινωνήσω.

Είναι δύσκολο για μένα να σου πω τι χρειάζομαι, όταν δεν έχω τρόπο να περιγράψω τα συναισθήματά μου. Μπορεί να είμαι πεινασμένος, αναστατωμένος, φοβισμένος ή μπερδεμένος, αλλά τώρα δεν μπορώ να βρω αυτές τις λέξεις. Να είσαι σε εγρήγορση παρακολουθώντας τη γλώσσα του σώματός μου, την απόσυρση, την ταραχή και άλλα σημάδια, που θα σου πουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Είναι εκεί.

Διαφορετικά, μπορεί να με ακούσεις να προσπαθώ να αντισταθμίσω το γεγονός ότι δεν έχω όλες τις λέξεις που χρειάζομαι, μιλώντας σαν μικρός καθηγητής ή σαν κινηματογραφικός ήρωας, εκστομίζοντας λέξεις ή ολόκληρα σενάρια, που αντιστοιχούν σε επόμενο αναπτυξιακό στάδιο. Έχω απομνημονεύσει αυτά τα μηνύματα από τον κόσμο γύρω μου, επειδή ξέρω ότι περιμένουν να μιλήσω, όταν μου απευθύνουν το  λόγο. Μπορεί να προέρχονται από βιβλία, από την τηλεόραση ή από την ομιλία άλλων ανθρώπων. Οι μεγάλοι το ονομάζουν ηχολαλία. Μπορεί να μην καταλαβαίνω το πλαίσιο ή την ορολογία που χρησιμοποιώ. Το μόνο που ξέρω είναι ότι με βγάζει από τη δύσκολη θέση να βρω μια απάντηση.

6. Κάν’το εικόνα! Προσανατολίζομαι με οπτικά ερεθίσματα.

Προτιμώ να μου δείχνεις πώς να κάνω κάτι, παρά να μου το λες μόνο. Και προετοιμάσου να μου το δείξεις πολλές φορές. Μεγάλες δόσεις υπομονετικής εξάσκησης με βοηθούν να μάθω.

Οπτικά ερεθίσματα με βοηθούν να κινούμαι μέσα στη μέρα. Με ανακουφίζουν από το άγχος του να θυμηθώ τι ακολουθεί, να προετοιμάζομαι για ομαλή μετάβαση από τη μια δραστηριότητα στην άλλη και με βοηθούν να διαχειριστώ το χρόνο μου και να ικανοποιώ τις προσδοκίες σου.

Χρειάζομαι να βλέπω κάτι για να το μάθω, επειδή οι προφορικές λέξεις είναι σαν τον ατμό για μένα. Εξατμίζονται στη στιγμή, προτού προλάβω να τις κατανοήσω. Δεν έχω δεξιότητες άμεσης επεξεργασίας. Οι οδηγίες και οι πληροφορίες, που μου παρουσιάζονται οπτικά, μπορούν να μείνουν μπροστά μου για όσο χρόνο τις χρειάζομαι και θα είναι ακριβώς ίδιες όταν επιστρέψω αργότερα σε αυτές. Χωρίς αυτό, θα ζω με αίσθημα διαρκούς αναστάτωσης γνωρίζοντας ότι χάνω μεγάλο αριθμό πληροφοριών και προσδοκιών και ότι είμαι αβοήθητος στην προσπάθεια να κάνω κάτι για αυτό.

7. Εστίασε και «χτίσε» σε αυτό που μπορώ να κάνω και όχι σε αυτό που δεν μπορώ να κάνω.

Όπως κάθε άνθρωπος, δεν μπορώ να μάθω σε ένα περιβάλλον όπου με κάνουν διαρκώς να αισθάνομαι ότι δεν είμαι αρκετά καλός και ότι χρειάζομαι διόρθωση. Αποφεύγω να δοκιμάζω οτιδήποτε νέο, όταν είμαι σίγουρος ότι το μόνο που θα λάβω είναι κριτική, άσχετα από το πόσο «σωστός» πιστεύεις ότι είσαι. Ψάξε για τα δυνατά μου σημεία και θα τα βρεις. Υπάρχουν περισσότεροι του ενός σωστοί τρόποι για να γίνουν τα πιο πολλά πράγματα.

8. Βοήθησέ με στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Μπορεί να φαίνεται ότι δε θέλω να παίξω με τα άλλα παιδιά στην παιδική χαρά, αλλά μπορεί απλά να μην ξέρω πώς να αρχίσω μια συζήτηση ή να μπω στο παιχνίδι τους. Δίδαξέ με πώς να παίζω με άλλους. Ενθάρρυνε τα άλλα παιδιά να με προσκαλέσουν στο παιχνίδι τους. Θα ενθουσιαστώ όταν με συμπεριλάβουν.

Τα πάω καλύτερα σε δομημένες δραστηριότητες παιχνιδιού, που έχουν σαφή έναρξη και λήξη. Δεν ξέρω πώς να διαβάζω τις εκφράσεις προσώπου, τη γλώσσα του σώματος και τα συναισθήματα των άλλων. Καθοδήγησέ με. Αν γελάσω όταν η Έμιλυ πέσει στην τσουλήθρα, δεν είναι ότι το βρίσκω αστείο. Είναι ότι δεν ξέρω τι να πω. Μίλα μου για τα συναισθήματα της Έμιλυ και μάθε με να τη ρωτάω «είσαι καλά;».

9. Αναγνώρισε τι προκαλεί τις κρίσεις μου.

Οι εκρήξεις μου είναι περισσότερο άσχημες για μένα παρά για σένα. Εκδηλώνονται επειδή μια ή περισσότερες από τις αισθήσεις μου έχει υπερφορτωθεί ή γιατί έχω πιεστεί πέραν του ορίου των κοινωνικών μου δεξιοτήτων. Αν μπορείς να αντιληφθείς την αιτία των εκρήξεών μου, αυτές μπορούν να προβλεφθούν. Κράτα ένα ημερολόγιο για να σημειώνεις χρόνους, μέρη, ανθρώπους και δραστηριότητες. Μπορεί να παρατηρήσεις κάποιο πρότυπο που επαναλαμβάνεται.

Θυμήσου ότι καθετί που κάνω είναι μια μορφή επικοινωνίας. Σου λέει, όταν δεν μπορώ να μιλήσω με λέξεις, πώς αντιδρώ σε ό,τι μου συμβαίνει. Η συμπεριφορά μου μπορεί να οφείλεται σε σωματική αιτία. Αλλεργίες στο φαγητό, προβλήματα ευαισθησίας του ύπνου και γαστρεντερολογικά προβλήματα μπορούν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά μου. Ψάξε για τα σημάδια, γιατί μπορεί να μην είμαι σε θέση να σου μιλήσω για αυτά τα πράγματα.

10. Αγάπα με χωρίς όρους.

Πέταξε μακριά σκέψεις όπως, «μακάρι να ήσουν…» και «γιατί δεν μπορείς να…;». Δεν εκπλήρωσες όλες τις προσδοκίες που είχαν οι γονείς σου για σένα και δε θέλεις να στο θυμίζουν συνέχεια. Δε διάλεξα να έχω αυτισμό. Θυμήσου ότι συμβαίνει σε μένα, όχι σε σένα. Χωρίς τη στήριξή σου, οι πιθανότητες να γίνω επιτυχημένος και ανεξάρτητος είναι μικρές. Με την υποστήριξη και την καθοδήγησή σου, οι πιθανότητες αυξάνονται περισσότερο από όσο φαντάζεσαι. Τρεις λέξεις χρειαζόμαστε για να ζούμε μαζί: Υπομονή. Υπομονή. Υπομονή. Δες τον αυτισμό μου σαν μια διαφορετική ικανότητα, όχι σαν μια ανικανότητα.

Άσε πίσω σου ό,τι βλέπεις σαν περιορισμούς και δες τις δυνατότητές μου. Μπορεί να μην είμαι καλός στη βλεμματική επαφή και στη συζήτηση, αλλά έχεις παρατηρήσει ότι δε λέω ψέματα, δεν κλέβω στα παιχνίδια, δεν κρίνω τους άλλους ανθρώπους;

Βασίζομαι σε σένα. Όλα αυτά που θα γίνω, δε θα πραγματοποιηθούν αν δε στηρίζομαι σε σένα. Να είσαι ο υπερασπιστής μου, ο οδηγός μου, να με αγαπάς για αυτό που είμαι και θα δούμε πόσο μακριά μπορώ να πάω.

Πηγή: “Ten things every child with autism wishes you knew”, Ellen Notbohm, www.ellennotbohm.com.

Μετάφραση-επιμέλεια: Ευγενία Δουβαρά

Μαθητές με «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ) (ΑΥΤΙΣΜΟΣ)

Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα έχουμε τις παρακάτω αλλαγές:

ο γενικός όρος «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» (ΔΑΔ) αντικαταστάθηκε από τον όρο «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ).

Η ΔΑΦ θεωρείται τώρα ως μία διαγνωστική κατηγορία με μία ομάδα συμπτωμάτων.

Οι διαγνωστικές υποκατηγορίες (Αυτισμός, Σύνδρομο Άσπεργκερ και ΔΑΔ-μη άλλως προσδιοριζόμενη) απαλείφθηκαν.

Η βαρύτητα εκδήλωσης των συμπτωμάτων χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες (μετρούμενες με σχετικούς δείκτες): στο Επίπεδο 3 – «Ανάγκη ιδιαίτερης ενισχυμένης υποστήριξης» (σοβαρές δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και την ευελιξία), Επίπεδο 2 – «Ανάγκη ενισχυμένης υποστήριξης» (αξιοσημείωτες δυσκολίες) και Επίπεδο 1 – «Ανάγκη υποστήριξης» (δυσκολίες στα παραπάνω).

Όσον αφορά στη τριάδα συμπτωμάτων, οι δυσκολίες στην κοινωνική επαφή και στην επικοινωνία ενοποιήθηκαν σε μία ομάδα που τώρα ονομάζεται προβλήματα στην κοινωνική επικοινωνία. Έτσι η τριάδα των συμπτωμάτων που αναφέραμε παραπάνω έχει αντικατασταθεί από 2 ομάδες: κοινωνική επικοινωνία και στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα.

Συμπτώματα:

Δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία, επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές συμπεριφορές και ενδιαφέροντα

Ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων

Πρώιμη παιδική ηλικία αν και τα λειτουργικά προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν αργότερα

Αισθητηριακά προβλήματα

Περιλαμβάνονται στα διαγνωστικά κριτήρια (υπερευαισθησία/υποευαισθησία στην ομάδα των επαναλαμβανόμενων στερεοτυπικών συμπεριφορών)

Τι συμβαίνει όταν ένα άτομο εμφανίζει κάποια αλλά όχι όλα τα συμπτώματα

Όσοι εμφανίζουν συμπτώματα κοινωνικής επικοινωνίας αλλά όχι επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές συμπεριφορές λαμβάνουν διάγνωση Διαταραχής Κοινωνικής Επικοινωνίας

Πως φαίνονται οι διαφορές στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων

Μέσω εκτίμησης της βαρύτητας των συμπτωμάτων (επίπεδο 1,2,3)

Αιτιολογία: Πολυ-παραγοντικό φαινόμενο με οργανική αιτιότητα που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της κύησης.

Βασικές αντιλήψεις για (ΔΑΦ) :

Τα άτομα με αυτισμό έχουν έναν ιδιαίτερο τρόπο αντίληψης και κατανόησης των ανθρώπων και του περιβάλλοντος. Ο τρόπος σκέψης των ατόμων με αυτισμό δεν είναι κατώτερος αλλά διαφορετικός. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι να αλλάξει το ίδιο το άτομο και τον τρόπο σκέψης του αλλά να το βοηθήσει να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των άλλων.

Προκλήσεις που σχετίζονται με τις ΔΑΦ:

Ελλείμματα σε δεξιότητες που απαιτούνται για τη μάθηση σε ομαδικό πλαίσιο, π.χ.:

Συγκέντρωση προσοχής

Απόκριση σε εντολές και ερωτήσεις

Μάθηση μέσω παρατήρησης

Ρυθμός εργασίας

Αυτονομία

Μειωμένη εποικοδομητική συμμετοχή

Ελλείμματα σε κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες:

Αδυναμία συνεργασίας με τους συνομηλίκους

Δυσκολία συμμετοχής σε παιχνίδια

Αδυναμία σύναψης φιλικών σχέσεων

Πλεονασμοί στη συμπεριφορά, όπως οι στερεοτυπίες/ηχολαλίες και τα εμμονικά ενδιαφέροντα δυσκολεύουν την προσαρμογή

Πιθανές προκλήσεις που σχετίζονται με το εκπαιδευτικό σύστημα:

Απουσία κατάλληλης εκπαίδευσης & υποστήριξης του προσωπικού

Απουσία ΕΕΠ – Απρόσφορο ΑΠΣ –  Απουσία προγράμματος διαφοροποιημένης διδασκαλίας

Πολυάριθμες τάξεις

Έλλειψη χρόνου για παροχή εξατομικευμένης βοήθειας

Προκλήσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον της εκπαίδευσης:

Αγχωγόνο περιβάλλον εκπαίδευσης

Έντονα ακουστικά ερεθίσματα

Δυσδιάκριτα οπτικά ερεθίσματα

Σύνθετα κοινωνικά ερεθίσματα

Σύνθετα κοινωνικά ερεθίσματα

Απρόβλεπτη συμπεριφορά συμμαθητών

Απουσία σταθερότητας στο πρόγραμμα

Τομείς μαθησιακών δραστηριοτήτων:

Τομέας των κοινωνικών δεξιοτήτων:

Τομέας των δεξιοτήτων επικοινωνίας:

Τομέας της αυτοεξυπηρέτησης και της καθημερινής διαβίωσης:

Τομέας των προαπαιτούμενων δεξιοτήτων :

Δόμηση του περιβάλλοντος:

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ/ Πηγές:

DSM – official site / NAS / Autism Speaks / Ilona Roth (Understanding Autism in the 21st century), Επιμέλεια – Μετάφραση: Σ. Μαγνήσαλης – Σ. Σαγιά. Επιστημονική επιμέλεια: Σ. Νότας

Ρισβάς Αθανάσιος:  Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙ∆ΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ 3Ο ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ – ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ www.epyna.gr.

Rita Jordan “Η Εκπαίδευση παιδιών και νεαρών ατόµων µε Αυτισµό” ΕΕΠΑΑ Αθήνα 2000

Val Cumine, Julia Leach , Gill Stevenson “Σύνδροµο Asperger –– Ένας πρακτικός οδηγός για δασκάλους”. ΕΕΠΑΑ, Αθήνα 2000.

Gray , A. C. (1994) The Social Story Book. Arlington, TX Future Horizons.

Theo Peeters “Αυτισµός – Από την θεωρητική κατανόηση στην εκπαιδευτική παρέµβαση” ΕΕΠΑΑ Αθήνα 2000

Πέτρος Γαλάνης & Ντορέττα Αστέρη. Γαλάνης & Αστέρη (2014).ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ.

Theo Peeters “Αυτισµός – Από την θεωρητική κατανόηση στην εκπαιδευτική παρέµβαση” ΕΕΠΑΑ Αθήνα 2000.